Władysław I Łokietek. Droga do zjednoczenia Polski

20 stycznia 1320 r. Władysław I Łokietek został koronowany na króla Polski w katedrze na Wawelu. Zapisał się w historii jako monarcha, który zjednoczył państwo po wieloletnim okresie rozbicia dzielnicowego.

Władysław I Łokietek urodził się w 1260 r. jako syn księcia kujawskiego Kazimierza I i jego trzeciej żony, księżniczki opolskiej Eufrozyny. Po śmierci ojca w 1267 r. znalazł się wraz z młodszymi braćmi Kazimierzem i Siemowitem pod opieką matki, a w latach 1275–1288 współrządził z nimi w ziemi brzesko-dobrzyńskiej. Po śmierci przyrodniego brata Leszka II Czarnego zajął Sieradz i Brześć Kujawski, a w 1289 r. zaczął walczyć o władzę w Małopolsce, lecz przegrał z księciem wrocławskim Henrykiem IV Probusem. W listopadzie 1289 r. zdołał z kolei zająć ziemię sandomierską, ale w 1292 r. został usunięty przez króla czeskiego Wacława II.

W 1294 r. Władysław Łokietek odziedziczył ziemię łęczycką po śmierci brata Kazimierza II, a w 1296 r. przejął władzę w ziemi kaliskiej, środkowej części ziemi poznańskiej (z Poznaniem) i na Pomorzu Gdańskim. W kolejnych latach musiał jednak oddać południową Wielkopolskę księciu głogowskiemu Henrykowi I, zrzekł się Krakowa na rzecz Wacława II, a następnie układem w Klęce uznał się za jego lennika. W 1300 r. czeski monarcha pozbawił go również pozostałej części Wielkopolski, Pomorza Gdańskiego, części Kujaw, ziemi sieradzkiej i łęczyckiej.

W 1304 r. pomocy udzielili Władysławowi Węgrzy i Niemcy, dzięki czemu wrócił do Małopolski i doprowadził do powstania przeciw dynastii Przemyślidów. W 1305 r. Wacław II zmarł, a rok później jego syn Wacław III został zamordowany. Władysław przejął więc władzę w Małopolsce i na Pomorzu Gdańskim, które jednak zostało w latach 1308–1309 zajęte przez Krzyżaków. Mimo konfliktu z biskupem krakowskim Janem Muskatą, a następnie buntu mieszczan Krakowa i kilku małopolskich miast, pozycja Łokietka w Małopolsce pozostała niezachwiana. W 1314 r. jego władzę uznali również mieszkańcy Wielkopolski, co pozwoliło monarsze poczynić kolejne kroki w kierunku zjednoczenia państwa po rozbiciu dzielnicowym i rozpocząć starania o koronację. Koronacja królewska Władysława I Łokietka nie oznaczała jednak, że pozostali przedstawiciele dynastii Piastów, panujący w poszczególnych dzielnicach, uznają jego zwierzchnictwo.

Jako król Polski Władysław Łokietek umocnił relację z Węgrami poprzez małżeństwo córki Elżbiety z królem Karolem I Robertem, a w 1323 r. pomógł księciu mazowieckiemu Bolesławowi Jerzemu II w przejęciu władzy na Rusi Halickiej. W 1325 r. ożenił z kolei swojego syna Kazimierza z księżniczką litewską Anną, umacniając sojusz z pogańską Litwą. W ostatnich latach życia był zaś zaangażowany w konflikt z zakonem krzyżackim, z którym 27 września 1331 r. stoczył bitwę pod Płowcami. W 1329 r. utracił na ich rzecz ziemię dobrzyńską, a w 1332 r. Kujawy.

Władysław I Łokietek zmarł 2 marca 1333 r. w Krakowie w wieku 73 lat i został pochowany w katedrze na Wawelu. Z małżeństwa z księżniczką kaliską Jadwigą doczekał się sześciorga dzieci: Kunegundy, żony księcia świdnickiego Bernarda, zmarłych w dzieciństwie Stefana i Władysława, Elżbiety, żony króla Węgier Karola I Roberta, Jadwigi i Kazimierza, który został jego następcą jako Kazimierz III Wielki.

Autor: Marek Teler / Ilustracja: Rysunek Jana Matejki ukazujący Władysława Łokietka z cyklu Poczet królów i książąt polskich