Mieszko III Stary i jego miłość

Mieszko III Stary to jeden z bardziej znanych polskich książąt doby rozbicia dzielnicowego. Na mocy osławionego testamentu Krzywoustego otrzymał w spadku po ojcu zachodnią Wielkopolskę z Poznaniem. W późniejszym okresie sukcesywnie powiększał swój stan posiadania. Jako wytrawny polityk, gdy zawodziła potęga dyplomacji, sięgał po siłę oręża. Często zresztą z różnym skutkiem.

Po raz pierwszy Mieszkowi Staremu (ur. ok. 1126 r.) przyszło zmierzyć się ze swymi nieprzyjaciółmi niedługo po śmierci Bolesława Krzywoustego (1138). Jego rywalem był wówczas przyrodni brat Władysław Wygnaniec, będący seniorem rodu. W wyniku zwycięskiej wojny domowej Mieszkowi, współdziałającemu z rządzącym Mazowszem Bolesławem Kędzierzawym, udało się przepędzić z ziem polskich starszego brata (1146).

Dziewięć lat później, w 1157 r., Mieszko musiał natomiast uznać się za pokonanego. Nastąpiło to podczas wielkiej wyprawy zbrojnej cesarza rzymskiego Fryderyka Barbarossy na Polskę, który w błyskawicznym tempie dotarł z podległą sobie liczną armią w głąb Wielkopolski. Tam w obozie cesarskim pod Krzyszkowem doszło do upokarzającego hołdu lennego Bolesława Kędzierzawego, zmuszonego prosić Fryderyka o przebaczenie. Dodatkowo Bolesław wraz z Mieszkiem zobowiązali się zapłacić cesarzowi wysoki trybut.

Pierwsza żona Mieszka Starego
Mieszko III Stary żenił się dwukrotnie. Jego pierwszą żoną została – jak określiły to współczesne księciu źródła pisane – córka króla Węgier o imieniu Elżbieta. Do dnia dzisiejszego uczeni nie ustalili dokładniejszego pochodzenia królewny. Pewne jest jedynie, że Elżbieta nie była córką króla Beli II Ślepego, jak sugerował to w XV wieku Jan Długosz. Do niedawna większość historyków sądziła, iż żona Mieszka Starego była córką księcia Almosa, ojca Beli II. Problem jednak w tym, iż źródła wyraźnie mówią o Almosie jako księciu Węgier, więc kandydatura ta musi siłą rzeczy odpaść. Być może dużo racji miał wybitny znawca polskiej genealogii K. Jasiński, zakładając, iż Arpadówna była córką króla Stefana II, poprzednika Beli na tronie węgierskim. Wprawdzie w źródłach odnotowano, że nie miał żadnego potomstwa, jednak zdaniem Jasińskiego przekazy te nie zasługują na zaufanie z uwagi na ich późną proweniencję.

Elżbieta żyła z Mieszkiem około piętnastu lat. W tym czasie urodziła dwóch synów i trzy córki. Najstarszym synem był późniejszy książę poznański Odon, młodszym zaś zmarły w młodości Stefan. Córki Elżbiety wydano świetnie. Wierzchosława została żoną księcia lotaryńskiego Fryderyka I, Elżbietę wydano za Sobiesława II czeskiego, a Judyta wyszła za księcia saskiego i hrabiego Anhaltu Bernarda III. Elżbieta zmarła najprawdopodobniej między rokiem 1151 a 1154, dokładna data jej śmierci nie jest znana.

Pełny artykuł Mariusza Sampa możecie przeczytać w pierwszym numerze „Historii bez Tajemnic".

Ilustracja: Po utracie władzy w Krakowie w 1177 r. Mieszko Stary przez długi czas usiłował odzyskać dzielnicę senioralną, co udało mu się dopiero w ostatnich latach życia, źródło: Polona.