Bohater spod Cedyni. Czcibor, brat Mieszka I

Chociaż wzmianka o Czciborze pojawia się jedynie w kronice Thietmara z Merseburga, stał się on bohaterem licznych powieści, a historycy snują wokół jego osoby wiele hipotez. Kim był młodszy brat księcia Polski Mieszka I?

Czcibor jest niewątpliwie jednym z najbardziej tajemniczych przedstawicieli dynastii Piastów. Był najprawdopodobniej synem księcia Polan Siemomysła (Ziemomysła), o którym wspomina Gall Anonim w spisanej w latach 1113–1116 Kronice polskiej. Nie wiadomo, kim była matka Czcibora, lecz zdaniem części badaczy mogła być księżniczką serbołużycką. Historyk Stanisław Kętrzyński zwrócił bowiem uwagę na fakt, że imię Czcibor było charakterystyczne dla tych obszarów.

Oprócz pierwszego historycznego władcy Polski Mieszka I Czcibor miał jeszcze co najmniej jednego brata, który poległ w starciu z saskim hrabią Wichmanem w 963 lub 964 r. Z dużą dozą prawdopodobieństwa można przyjąć, że Mieszko powierzył Czciborowi namiestnictwo nad częścią ziem polskich. Jaki to był obszar? Tu znów pozostajemy tylko w sferze hipotez. Historyk i mediewista Edward Rymar uważa, że mogło to być Pomorze, ponieważ to właśnie na Pomorzu rozegrała się bitwa pod Cedynią, czyli jedyne znane starcie zbrojne, w którym brat Mieszka I wziął udział.

24 czerwca 972 r. pod Cedynią margrabia Marchii Łużyckiej Hodo i jego wojsko starli się z wojskami księcia polskiego Mieszka I. W spisanej w latach 1012–1018 kronice Thietmar z Merseburga odnotował, że rycerze Hodona i grafa Zygfryda von Walbeck odnieśli zrazu zwycięstwo, lecz potem w miejscowości zwanej Cidini brat jego [Mieszka I – przyp. aut.] Czcibor [Cidebur] zadał im klęskę, kładąc trupem wszystkich najlepszych rycerzy z wyjątkiem wspomnianych grafów. Z całą pewnością Czcibor przeżył bitwę, lecz jego dalsze losy pozostają nieznane. Nie zachowały się też żadne informacje na temat jego ewentualnego małżeństwa i potomstwa.

Postać Czcibora pojawia się natomiast w wielu powieściach historycznych, takich jak Lubonie Józefa Ignacego Kraszewskiego, Dzikowy skarb Karola Bunscha, Dagome iudex Zbigniewa Nienackiego, a ostatnio w książce Słowianie. Wojna braci Roberta Forysia. W filmie Gniazdo z 1974 r. w reżyserii Jana Rybkowskiego rolę Czcibora zagrał z kolei Marek Bargiełowski. Imię brata Mieszka I noszą między innymi: Uczniowski Klub Sportowy „Czcibor Cedynia", Góra Czcibora w pobliżu Cedyni, Szkoła Podstawowa um. Czcibora w Lubiechowie Dolnym, a nawet para pociągów pośpiesznych relacji Wrocław Główny–Szczecin Główny.

Autor: Marek Teler / Ilustracja: Chrzest Czcibora. Fragment obrazu Zaprowadzenie chrześcijaństwa Jana Matejki z 1888 r.