Josephine Baker. „Czarna Wenus”, która zawojowała Paryż

30 listopada 2021 r. Josephine Baker została symbolicznie pochowana w Panteonie w Paryżu, co czyni ją pierwszą Afroamerykanką, która dostąpiła tego zaszczytu. Jak wyglądało życie jednej z największych gwiazd paryskich rewii?

Josephine Baker, która naprawdę nazywała się Freda Josephine McDonald, urodziła się 3 czerwca 1906 r. w slumsach Saint Louis w Stanach Zjednoczonych. Kiedy miała dwanaście lat, wyrzucono ją ze szkoły, a rok później została wydana za mąż za Williego Wellsa, z którym rozwiodła się po niecałym roku. W 1921 r. poślubiła zaś Williama Howarda Bakera, lecz i to małżeństwo po czterech latach zakończyło się rozwodem.

Na początku lat 20. Josephine Baker zaczęła z powodzeniem występować w nowojorskich rewiach (m.in. na Broadwayu), a w 1925 r. udała się do Francji, aby zaprezentować w paryskim Théâtre des Champs-Élysées rewię La Revue Negre. Spektakl odniósł wielki sukces, więc tancerka postanowiła zostać na stałe w Paryżu, gdzie z powodzeniem występowała na kolejnych scenach, a nawet otworzyła własny klub Chez Josephine. Zagrała też w kilku francuskich filmach, m.in. La sirène des tropiques i Princesse Tam-Tam. Widzowie zachwycali się występami egzotycznej piękności, którą ze względu na jej afrykańsko-indiańskie pochodzenie nazywali „Czarną Wenus" lub „Czarną Perłą".

Rewie z udziałem Baker wystawiane były nie tylko we Francji, ale i w całej Europie – w 1929 r. stała się pierwszą afroamerykańską gwiazdą, która pojawiła się na scenie w Jugosławii. Wykonywane przez nią tańce były pełne erotyki, lecz nie tylko to sprawiało, że zwracała na siebie powszechną uwagę. Przechadzała się po ulicach Paryża z gepardem, nosiła odważne jak na lata 20. i 30. stroje i nie ukrywała swojego biseksualizmu. Do historii przeszła jej słynna kreacja z bananów, w której prezentowała swój słynny „bananowy taniec". Chociaż w dwudziestoleciu międzywojennym budziła zachwyt publiczności, niektórzy współcześni krytycy uważają, że swoimi występami propagowała stereotypy dotyczące czarnoskórych kobiet.

W 1937 r. Josephine Baker poślubiła francuskiego przemysłowca Jeana Liona i otrzymała francuskie obywatelstwo. W czasie II wojny światowej była działaczką francuskiego wywiadu wojskowego i pracowała w Czerwonym Krzyżu. W 1940 r. rozwiodła się z trzecim mężem, a siedem lat później poślubiła francuskiego dyrygenta i kompozytora Jo Bouillon. Małżeństwo to rozpadło się jednak w 1961 r., kiedy Baker postanowiła zaadoptować jedenaste dziecko. Łącznie objęła bowiem opieką dwanaścioro dzieci różnych ras i religii, które zwane były „tęczowym plemieniem".

W latach 50. i 60. Baker przyjeżdżała do Stanów Zjednoczonych, aby walczyć o prawa osób czarnoskórych, a w czasie Marszu na Waszyngton w 1963 r. przemawiała obok Martina Luthera Kinga. Za swoją wojenną działalność otrzymała liczne odznaczenia, w tym Legię Honorową i Krzyż Wojenny 1939–1945 z palmą. Pod koniec życia zmagała się z problemami finansowymi, co zmusiło ją do powrotu na scenę, chociaż sama twierdziła, że ludzie już o niej zapomnieli. Kiedy jednak w 1973 r. wystąpiła w nowojorskim Carnegie Hall, otrzymała owacje na stojąco. Zmarła 12 kwietnia 1975 r. w Paryżu, cztery dni po swoim ostatnim występie w rewii Joséphine à Bobino 1975 z okazji 50-lecia pracy artystycznej.

Autor: Marek Teler / Zdjęcie: Wikimedia Commons (domena publiczna)