Kosmas. Kim był pierwszy czeski dziejopis?

Uznawany za pierwszego czeskiego dziejopisa Kosmas z Pragi urodził się ok. 1045 r. i pochodził z zamożnego rodu, dzięki czemu jako młodzieniec mógł sobie pozwolić na liczne zagraniczne podróże, między innymi do Włoch, Węgier i Niemiec. Edukację zdobywał w katach 1075–1081 w szkole katedralnej w Liège, po czym zdecydował się wybrać karierę duchowną. W owych czasach nie wiązała się ona jednak z koniecznością celibatu, toteż jego żoną została Bożeciechna, z którą doczekał się syna Henryka.

W 1099 r. Kosmas został kanonikiem, a zapewne w 1110 r. dziekanem kapituły praskiej. W tym czasie rozpoczął pracę nad swoją Kroniką Czechów (Chronica Boëmorum), w której przedstawił dzieje Czech od czasów legendarnych do 1125 r., kiedy to jego pracę nad kroniką przerwała śmierć. Kosmas zmarł 21 października 1125 r. w sędziwym wieku około 80 lat. W latach 1126–1142 uzupełnienia do Kroniki Czechów wprowadzał anonimowy autor z czeskiego kręgu dworskiego, który nazywany jest w literaturze „Kanonikiem Wyszehradzkim".

Kronika Czechów Kosmasa z Pragi, spisana w podobnym czasie co kronika Galla Anonima, stanowi nie tylko cenne źródło wiedzy na temat początków czeskiej państwowości, ale też historii graniczących z Czechami państw, w tym Polski. W kronice Kosmasa można choćby znaleźć zapis z 977 r. na temat śmierci księżnej Dobrawy, żony pierwszego historycznego władcy Polski Mieszka I: Zmarła Dąbrówka, która ponieważ była nad miarę bezwstydna, kiedy poślubiała księcia polskiego, będąc już kobietą podeszłego wieku, zdjęła ze swej głowy zawój i nałożyła panieński wianek, co było wielkim głupstwem tej kobiety.

W żadnym innym źródle nie ma wzmianki o podeszłym wieku Dobrawy, która zresztą dwa lata po ślubie urodziła ona mężowi syna Bolesława. Skąd więc u Kosmasa tak surowa ocena czeskiej księżniczki, która przyczyniła się do chrystianizacji ziem polskich? Tego historycy do dziś nie są w stanie jednoznacznie rozstrzygnąć.

Autor: Marek Teler / Ilustracja: Wikimedia Commons (domena publiczna)