Niespełniona artystka o wielkim sercu. Losy córki Matejki

11 października 1932 r. zmarła Helena z Matejków Unierzyska, córka słynnego malarza Jana Matejki. Odziedziczyła po nim artystyczne zdolności, choć malarstwem i rzeźbą zajmowała się tylko amatorsko.

Helena Matejko przyszła na świat 6 kwietnia 1867 r. w Krakowie jako drugie z pięciorga dzieci Jana Alojzego Matejki i Kornelii Teodory z Giebułtowskich. Miała starszego brata Tadeusza oraz troje młodszego rodzeństwa – Beatę, Jerzego i zmarłą w niemowlęctwie Reginę. Dzieciństwo spędziła w Krakowie i Krzesławicach, gdzie jej rodzice zakupili w 1876 r. majątek jako miejsce zabaw i wypoczynku.

Ten okres życia Heleny trudno jednak nazwać beztroskim – często chorowała, a do tego niejednokrotnie była świadkiem kłótni swoich rodziców. Już pod koniec lat 70. XIX wieku jej matka Teodora zaczęła zdradzać pierwsze objawy choroby psychicznej i coraz częściej robiła mężowi sceny zazdrości. W 1879 r. w przypływie gniewu zniszczyła nawet swój portret w sukni ślubnej, który niegdyś namalował dla niej Jan Matejko. Helena i jej rodzeństwo często pozowali ojcu do obrazów i lubili spędzać z nim czas. Twarz Matejkówny możemy zobaczyć na Portrecie trojga dzieci artysty z 1870 r., Portrecie czworga dzieci artysty z 1879 r. czy na obrazie Helena Matejko z krogulcem z lat 1882–1883.

24 czerwca 1891 r. Helena Matejko wyszła za mąż za malarza Józefa Unierzyskiego, który w latach 1884–1889 studiował w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych, a od 1891 r. sam uczył w niej rysunku. Jednym z nauczycieli męża Heleny był zresztą jej ojciec Jan Matejko, więc patrzył on na małżeństwo córki z dużą aprobatą. W prezencie ślubnym przekazał nawet nowożeńcom dworek w Boleniu, w którym Unierzyscy mieszkali przez kolejne lata. Ich małżeństwo było bezpotomne, lecz wspólnie otoczyli opieką kilkoro chłopskich dzieci, którym zapewnili godziwe warunki życia i staranną edukację.

Helena Unierzyska odziedziczyła po swoim ojcu zdolności plastyczne – amatorsko zajmowała się malarstwem i rzeźbą, choć to właśnie w tej drugiej dziedzinie sztuki osiągnęła większe powodzenie. Nigdy nie zdobyła jednak szczególnej rozpoznawalności jako artystka i wiodła raczej skromne życie u boku męża i adoptowanych dzieci. Kiedy w czasie I wojny światowej w Boleniu stacjonował II pułk ułanów, córka Jana Matejki udzielała pomocy żołnierzom. Za poświęcenie sprawie polskiej 29 października 1930 r. prezydent Ignacy Mościcki odznaczył ją Medalem Niepodległości.

Helena z Matejków Unierzyska zmarła 11 października 1932 r. w wieku 65 lat i została pochowana na cmentarzu Rakowickim w Krakowie. Jej mąż Józef Unierzyski po śmierci żony sprzedał majątek w Boleniu i wrócił do Krakowa, gdzie zmarł 29 grudnia 1948 r. w wieku 85 lat.

Autor: Marek Teler / Ilustracja: Jan Matejko, Helena Matejko z krogulcem, 1882–1883.