Ludwik Węgierski. Rządził Węgrami, Polskę powierzył matce

17 listopada 1370 r. Ludwik Węgierski z dynastii Andegawenów został koronowany na króla Polski przez arcybiskupa gnieźnieńskiego Jarosława Bogorię. Przez większość swojego panowania był jednak w Polsce nieobecny, a rządy w jego imieniu sprawowała matka Elżbieta Łokietkówna.

Ludwik Andegaweński już w latach 30. XIV wieku był przewidywany przez swojego wuja Kazimierza III Wielkiego na następcę, jeśli polski król nie pozostawi po sobie męskiego potomka. Kiedy jednak w 1370 r. władca Węgier rozpoczął swoje panowanie w Polsce, musiał zmierzyć się nie tylko z pretensjami do polskiego tronu ze strony księcia Kaźka z dynastii Gryfitów (wnuka Kazimierza III) i księcia Władysława Białego z kujawskiej linii Piastów, ale też z niepokojami społecznymi i konfliktami z sąsiadami. Już w 1370 r. książęta Kiejstut i Lubart z dynastii Giedyminowiczów zajęli ziemię włodzimierską, Brandenburgia zamki w Santoku i Drezdenku, a książę mazowiecki Siemowit III (który zerwał zależność lenną) zamki w Płocku, Sochaczewie, Rawie i Gostyninie. Chociaż sytuacja była kryzysowa, nowy władca po miesiącu pobytu w Polsce wrócił na Węgry, a kraj zostawił pod opieką matki Elżbiety Łokietkówny.

Interesy polskie miały dla Ludwika drugorzędne znaczenie, ponieważ skupiał się przede wszystkim na sprawach Węgier, gdzie rządził od 1342 r. Pozostawiona w Polsce królowa Elżbieta Łokietkówna obserwowała zaś z niepokojem, jak kraj stopniowo pogrąża się w kryzysie. W Wielkopolsce walczyły ze sobą rody Grzymalitów i Nałęczów, małopolscy możni byli niezadowoleni z powodu odebrania im ziem przez króla Kazimierza, a węgierscy dworzanie toczyli spory z krakowskimi mieszczanami. Sędziwa węgierska monarchini, która jako Piastówna stanowiła łącznik między dawną a nową dynastią, miała doświadczenie polityczne, ale była już osobą w podeszłym wieku. Zmarła 29 grudnia 1380 r. w Budzie w wieku 75 lat. Po jej śmierci Ludwik powierzył zarządzanie Królestwem Polskim trzem namiestnikom: biskupowi krakowskiemu Zawiszy z Kurozwęk, kasztelanowi krakowskiemu Dobiesławowi z Kurozwęk i wojewodzie kaliskiemu Sędziwojowi z Szubina, co tylko pogłębiło wewnętrzne podziały w kraju.

Polsko-węgierska unia personalna miała jednak również swoje korzyści. W odpowiedzi na najazd Litwinów na Lubelszczyznę, ziemię sandomierską i północno-zachodnią część Rusi Halickiej we wrześniu 1376 r. Ludwik zorganizował latem 1377 r. wyprawę odwetową, w której wzięli udział także przedstawiciele węgierskiego rycerstwa. Z kolei w trosce o zapewnienie jednej ze swoich córek sukcesji na polskim tronie monarcha nadał 17 września 1374 r. przywilej koszycki dla polskiej szlachty, w którym m.in. zwalniał ją z podatku gruntowego poza dwoma groszami z łana i zobowiązał się do nieustanawiania nowych podatków bez zgody rycerstwa (z wyjątkiem stałego podatku).

Król Węgier i Polski Ludwik Andegaweński, w Polsce znany jako Ludwik Węgierski, a na Węgrzech jako Ludwik I Wielki, zmarł 10 września 1382 w Trnawie w wieku 56 lat i został pochowany katedrze w Székesfehérvár.

Autor: Marek Teler / Ilustracja: Wyobrażenie wizerunku Ludwika Węgierskiego z wizerunków królów polskich autorstwa Aleksandra Lessera (domena publiczna)